ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi (EnYS) Standardı, organizasyonların enerji verimliliğini yükseltmek için gerekli olan, süreç ve sistemleri oluşturmalarını, bu süreç ve sistemlerin uygulanmasını ve sürdürülebilirliğini sağlamaktadır. Standart tüm enerji türlerini kapsamaktadır ve enerji yönetimindeki en son ve en iyi ulusal ve yerel uygulamaları temsil etmektedir. 60’tan fazla ülkeden enerji yönetimi konusundaki uzmanların bir araya gelerek oluşturdukları ve enerji yönetimi konusunda uzun yıllardır elde edilmiş tecrübeleri yansıtmaktadır.
ISO 50001 enerji yönetim sistemi standardı ilk olarak 9 Haziran 2011’ de yayınlanmıştır. Standardın oluşturulmasında Birleşmiş Milletler Endüstriyel Gelişme Örgütü UNIDO’nun talebi etkili olmuş ve 2008’de ISO bünyesinde enerji yönetimi komitesi kurulmuştur. Aslında ISO 50001’in öncülü Nisan-2008’de Avrupa Birliği yasaları içine dâhil edilen Enerji Hizmetleri Direktifini desteklemek amacıyla oluşturulan İngiliz Enerji Yönetim Sistemi Standardı BS EN 16001’den esinlenmiştir. ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi standardını; BS EN 16001 Enerji Yönetim Sistemi standardının; ISO 9001- Kalite Yönetimi, ISO 14001- Çevre Yönetimi ve ile uyumlu hale getirilmiş şekli olarak değerlendirmek mümkündür.
ISO 50001 standardı, aşağıdaki bölümlerde, standart içeriğine paralel olacak şekilde açıklanmaktadır:
Bir kuruluş bünyesinde oluşturulacak Enerji Yönetim Sisteminin (EnYS) kapsamı belirlenirken; kuruluş bünyesinde kullanılan enerji kaynakları dikkate alınmalıdır. Kapsam belirlenirken; sistemin uygulanması, izlenmesi, ölçülmesi ve raporlanması ile ilgili olarak isteminin uygulanacağı fiziksel departman ve kısımları da dahil olacak şekilde sınırların da net olarak belirlemesi gerekmektedir.
Beklentilerin çok daha net ve gerçekçi belirlenmesi için sınır ve kapsamlar çok net oluşturulmalıdır. Aynı zamanda çok net belirlenen kapsam ve sınırlar çalışmanın doğru alanlarda yapılmasını ve hedeflenen sonuçlara ulaşılması konusundaki başarıyı doğrudan etkilemektedir.
Kuruluşlar sınır ve kapsamları oluştururken;
Kapsam ve sınırların belirlenmesi kuruluşa önemli bir avantaj sağlamaktadır. Gerçekçi bir şekilde oluşturulan bir fizibilite raporu ve tekno-ekonomik analiz ve analiz sonucunda ölçme ve izleme altyapısının kurgulanması bununla birlikte kuruluşun enerji yönetimi ile ilgili süreçlerinin kapsama alınmasını ve bu doğrultuda sınırların belirlenmesini sağlar.
Burada dikkat edilecek en önemli nokta; önemli enerji kullanımlarının bulunduğu herhangi bir fiziksel birim üretim sistemi veya süreçler kapsam dışı bırakılmamalıdır. Bununla birlikte belirlenen kapsamda kullanılan hiçbir enerji kaynağı da dışarıda bırakılamamalıdır.
Günümüz koşullarında kurum veya kuruluşların gerek teknoloji gerekse diğer mal ve hizmet üretimi alanındaki rekabeti artmıştır. Bu da müşteriyi daha fazla memnun etme, daha kaliteli mal ve hizmet üretme düşüncesini beraberinde getirmiştir. Rekabetçi piyasa koşullarında, kurum veya işletmeler ayakta kalabilmek ve pazarda başarılı olmak için mal ve hizmet üretiminde "müşteriyi memnun etmeyi" hedeflemiş, bunun için "kalite" unsurunu ön plana çıkarmışlardır. Bir kişinin diğerlerini yönlendirme ve onların davranışlarını olumlu yönde etkileme yeteneğine liderlik denmektedir. Gerek müşteriyi memnun etme gerekse yüksek kalite hedefine ulaşma düşüncesi yeni liderlik anlayışını da beraberinde getirmiştir.
Toplam Kalite Yönetimi (TKY) açısından liderler kurumları organize ederler, yön ve amaç birliğini belirlerler. Lider firma içerisinde öyle bir ortam kurmalı ve devam ettirmelidir ki insanlar, kurum veya kuruluşun hedeflerinin başarıya ulaşması için tam olarak katılabilmelidirler. Tüm yönetim sistemlerinde olduğu gibi Enerji Yönetim Sisteminde de (EnYS) Toplam Kalite Yönetiminde öngörülen liderlik anlayışına hizmet ettiği söylenebilir.
Liderliğin kurumdaki rolü yöneticiler için daha da önem kazanmaktadır. Çünkü eğer yöneticiler işleri doğru yaparsa; liderler de doğru işler yapmış olur. EnYS’nin başarısı ve etkinliği için kurum sorumlusu olan lider, sorumluluklarını bütün davranışlarında sergilemeli, çalışanları eğitmeli ve onlara rehberlik yapmalıdırlar. Çalışanlar liderlerini; motive eden, yönlendiren, kapasitelerini zorlamaya yönelten biri olarak görmelidir.
Yönetim Sistemlerinde Liderliğe İlişkin Performans Göstergeleri aşağıda listelenmektedir:
Dokümante Edilmiş Bilgi Şartı: Standart; liderlik ile ilgili oluşturulan dokümanı talep etmemektedir.
Kayıt: Standarda göre liderlik maddesi ile ilgili kayıtların tutulması zorunlu değildir.
Kontrol Noktaları
Liderin önderlik ettiği kurum/kurum veya kuruluşlarda ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi’nin sağlıklı bir yapıda kurulabilmesi için üst yönetim; sistemin kurulması ve uygulanması sürecinde gereksinim oluşturan maddi ve manevi alt yapı sağlamayı taahhüt etmelidir. ISO 50001 sistem kurulumunda beyaz yakalılar liderlik gerekliliklerini yerine getirmezse, mavi yakalıların bu sistemi benimsemesi mümkün olmayacaktır.
Standartta, üst yönetim, EnYS’nin etkililiği ve enerji performansının sürekli iyileştirilmesi açısından aşağıda belirtilen şekilde liderlik ve bağlılık göstermelidir.
Standartta, EnYS’nin etkililiği ve enerji performansının sürekli iyileştirilmesi açısından üst yönetimin yapması gerekenler şunlardır:
Dokümante Edilmiş Bilgi Şartı: Standart; Liderlik ve Taahhüt ile ilgili Enerji politikasının ve enerji hedeflerinin oluşturulmasını talep etmemektedir.
Kayıt: Standart ve şartları göz önünde bulundurularak bu madde ile ilgili kayıtların tutulması zorunlu değildir.
Kontrol Noktaları
ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi, işletmelere ait baz enerji tüketiminin anlaşılmasını sağlayacak süreçlerin uygulanmasında yardımcı olmaktadır. Aksiyon planlarının oluşturulması tüketimin azaltılması, enerji performans göstergelerinin oluşturulması, enerji performansını geliştirmek için iyileştirme fırsatlarının belirlenmesi ve kayıt altına alınmasını hedeflemektedir. Bu hedefin sağlıklı bir şekilde gerçekleştirilmesi için enerji politikasının standarda uygun şekilde hazırlanması önemlidir. Bu bağlamda, üst yönetim politikayı aşağıdaki hususlara doğrultusunda oluşturmalıdır:
Bu hususlar doğrultusunda hazırlanan enerji politikası, kurum veya kuruluşun mevcut bir Entegre Yönetim Sistemi politikası varsa bu EYS sistemine entegrasyonu sağlanarak dokümante edilir. Enerji politikası üst yönetimin onayıyla kurum veya kuruluş içerisinde duyurulur, uygun görüldüğü şekilde ilgili tarafların erişimine açılır. Sürekli iyileştirme kapsamında düzenli aralıklarla gözden geçirilmeli ve gerekli görülmesi halinde güncellenmelidir.
Tüm yönetim sistemlerinde olduğu gibi enerji performansını etkileyen personelin görev, yetki ve sorumluluklarının tanımlanması, eğitim, yetkinlik, iletişim gibi konular da bu yönetim sistemin içinde de bulunmaktadır. Ancak, EnYS standardında “yönetimin sorumluluğu” ayrı bir başlık olarak ele alınmıştır. Ayrıca, doküman kontrolü, iç tetkikler, düzeltici ve önleyici faaliyetleri, kayıtların kontrolü, yönetimin gözden geçirmesi gibi diğer sistem bileşenleri de EnYS Standardında yer almaktadır. İlgili görev, yetki ve sorumluluklar üst yönetim tarafından belirlenir ve kurum veya kuruluş içinde duyurulur.
EnYS Standardında bazı kritik noktalar dikkat çekmektedir. Bunları örnekle açıklamak gerekirse; bir termik santralde kullanılmak üzere kömür ocağından kömür getirilmektedir. Ocaktan çıkarılan kömür ve malzeme bu ocaktan alınıp başka bir yere taşınmaktadır. Bu taşımaya bağlı bir enerji (yakıt) tüketimi söz konusu olmaktadır. Yakıt tüketimini etkileyen faktörlerden biri de işletmenin hangi güzergâhı kullanarak gittiğidir. En kısa yoldan gidip gitmemek işletmeye/yönetime/kişisel bir faktöre bağlı olduğu için standart, önemli enerji boyutlarına etki edecek kişi ve pozisyonlarının da tanımlanmasını ve daha sonra bu kişilere eğitimler verilmesi istemektedir. Burada kömürün taşınma metodunu belirleyecek kurum veya kuruluşun, operasyonel kontrol (işletme kontrolü) başlığı altında tasarım sırasında enerji kullanımını etkileyebilecek enerji hizmeti, ürün veya ekipman satın alımındaki enerji performansını dikkate alması gerekmektedir.
Üst yönetim, enerji yönetim ekibinin sorumluluklarını sağlıklı bir şekilde yerine getirebilmek için aşağıda belirtilen hususlarda sorumluluk ve yetki vermelidir:
Dokümante Edilmiş Bilgi Şartı: Standart; Enerji politikası kurum veya kuruluşun amacına uygun enerji hedeflerine göre bir çerçeve içerecek şekilde oluşturulmasını beklemektedir.
Kayıt: Standart ve şartları standart ve şartları göz önünde bulundurarak bu madde ile ilgili politikanın kayıt altına alınmasını ve üst yönetim tarafından onaylanıp kurum genelinde yayımlanmasını zorunlu tutmaktadır.
Kontrol Noktaları:
gibi sorulara verilen cevaplar doğrultusunda veriler toplanmalıdır.
Kuruluşlar her seviyede yer alan ilgili fonksiyonlarda enerji amaçları ve hedefleri oluşturulmalıdır. Oluşturulan amaç ve hedefler; kuruluşun enerji politikasıyla uyumlu, tutarlı ve ölçülebilir olmalıdır. Bununla birlikte kuruluş içi tüm düzenlemeleri kapsamalı, enerji performansını iyileştirmeye yönelik fırsatları ve tüm önemli enerji kullanımlarını içermelidir. Yine sürekli izlenmeli, çalışanların erişimlerine açık olmalı ve gözden geçirmelerle sürekli güncellenmeleri garanti edilmelidir.
Aksiyon planlarında amaç ve hedeflere ulaşmak için ne yapılması gerektiği net bir şekilde tanımlanmalıdır. Bu aksiyonlar için;
Kuruluş tüm süreçlerinin içerisine amaç ve hedeflere ulaşmak için entegrasyon metodunu belirlemelidir. Ayrıca belirlenen hedeflere ulaşabilmek için alınan önlemler ve kontrol noktaları tanımlanmalıdır. Bununla birlikte aksiyon planlarında mutlaka yer alması gereken kriterler takip edilmeli, izlenmeli ve gerekli görüldüğünde güncellenmelidir.
Dokümante edilmiş bilgi şartı: Enerji yönetim sistemi ve enerji verimliliği içerisinde yer alan tüm hedefler, amaçlar ve aksiyon planlarının dokümante edilmesi standart tarafından zorunlu kılınmıştır.
Kayıt: Bu madde ile ilgili şartların sağlandığına dair kayıt tutulması zorunlu değildir.
Kontrol Noktaları:
Standart kuruluşların hem strateji hem de süreçleri ile ilgili risk ve fırsatları belirlemesini istemektedir. Kuruluşlar risk ve fırsatlarını “Kuruluş Bağlamı”, ve “İlgili Taraflar” ögelerini dikkate alarak belirlemelidir. Ayrıca bu iki unsur aralarındaki ilişkiler kontrol edilmelidir. Risklerin istenmeyen etkilerinin azaltılması/önlenmesi için önlemler tanımlanmalı, EnYS’yi ve enerji performansını sürekli iyileştirmeyi garanti edecek konu başlıkları ise fırsatlar içerisinde tanımlanmalıdır.
Risk ve fırsatlarla ilgili faaliyetler kapsamında belirlenen risk ve fırsatlarla ilgili planlamalar oluşturulmalıdır. Risk ve fırsat faaliyetleri planlama içerisinde kuruluşun mevcut süreçlerine adapte edilmeli, süreçler içerisinde uygulanmalı ve yine süreçler içerisinde tanımlanan faaliyetlerde etkinliklerinin değerlendirilmesi gerekmektedir.
Dokümante Edilmiş Bilgi Şartı: Standart; risk ve fırsatlar ile ilgili oluşturulan dokümanı talep etmemektedir.
Kayıt: Standart ve şartları ile ilgili olarak bu madde ile ilgili kayıtların tutulması zorunlu değildir.
Kontrol Noktaları
Standart, risk ve fırsatlarla ilgili aşağıdaki kontrol noktalarını öngörmektedir.
Standarda göre, enerjinin gözden geçirilmesinin sürekliliği sağlanmalı ve gözden geçirme faaliyetleri kayıt altına alınmalıdır. Kullanılan metodoloji ve kriterler dokümante edilmelidir. Enerjinin gözden geçirilmesinin gerçekleştirilmesi için organizasyon; enerji kullanımı ve tüketimi ölçüm sonuçlarına ve diğer verilere dayanarak analiz etmelidir.
| Planlama Girdileri | Enerji Gözden Geçirilmesi | Planlama Çıktıları |
|---|---|---|
| Önceki ve güncel enerji kullanımları | Enerji kullanım ve tüketiminin azaltılması | Enerji Baz Değerleri |
| Önceki enerji kullanımı etkileyebilecek ilgili değişkenler (Performans) | Önemli enerji kullanım ve tüketim alanlarının belirlenmesi | Enerji Performans İndikatörleri |
Enerji performansını iyileştiren aksiyon planları
Gözden geçirme çalışmalarına örnek olarak aşağıdakiler gösterilebilir;
İlk enerji gözden geçirilmesindeki bilgi kullanılarak, organizasyonun enerji kullanımı ve tüketimine uygun bir veri periyodu belirlenmeli, enerji baz değerleri tespit edilmelidir. Performanstaki her değişim, enerji baz değerine göre ölçülmelidir. Enerji Performansını izlemek ve ölçmek için uygun Enerji Performans İndikatörleri (En PI) tanımlanmalıdır. En PI’ları belirlemek ve güncellemek için kullanılan yöntemler belirlenmeli ve kayıt altına alınmalıdır. Bu En PI’lar uygun olduğunda enerji baz değerleriyle karşılaştırılarak gözden geçirilmelidir.
Dökümante Edilmiş Bilgi Şartı
Standart: Enerjinin Gözden Geçirilmesi ile ilgili oluşturulan dokümanı talep etmektedir.
Kayıt: Standart ve şartları ile ilgili olarak bu madde ile ilgili kayıtların tutulması zorunludur.
Kontrol Noktaları
Kuruluş tarafından enerji performans göstergeleri tereddüde yer bırakmayacak şekilde belirlenmelidir. Belirlenen enerji performans göstergelerinde sürekli iyileşme sağlanmalıdır. Bununla birlikte eğer enerji performansında büyük değişikliklere işaret eden gösteren veri veya delil bulunuyorsa; ilgili değişkenin ve etkenin incelendiğine ve analiz edildiğine dair veriler kayıt altına alınmalı ve kanıtlanmalıdır.
Enerji performans göstergesi enerji gösterge noktasıyla karşılaştırılmalıdır. Enerji performans göstergesinin güncelleme metodu ve sürekli iyileştirmede nasıl bir yol inceleneceğine dair doküman hazırlanmalıdır.
Enerji performans göstergesi kayıt altına alınmalıdır ve kayıtlar erişilebilir olmalıdır.
Dokümante Edilmiş Bilgi: Enerji performans göstergeleri ile ilgili metot ve diğer unsurları içeren bilgi dokümante edilmelidir.
Kayıt: Enerji performans göstergeleri ile ilgili kayıt tutulması zorunludur.
Kontrol noktaları:
Enerji performansının karşılaştırılmasına temel sağlayan nicel referanstır. Enerji referans çizgisi; standart kapsamında enerji tasarrufu hesaplanırken, enerji performansını iyileştirme faaliyetleri uygulamalarının öncesi ve sonrası için bir referans olarak da kullanılır.
Ayarlanmış Referans Çizgisi (Baseline) Enerji Tüketimi
Raporlama Dönemindeki değişikliklerin dikkate alınması için Referans Çizgisi (baseline) enerji tüketiminin, rutin ve rutin olmayan ayarlamaların bir bölümü olarak değiştirilmesi gerekmektedir.
Önlenen (Tasarruf edilen) Enerji Tüketimi ve Talebi
Önlenen enerji tüketimi; raporlama süreci koşulları için ayarlandığı üzere Referans Çizgisi dönemine göre raporlama döneminde elde edilen enerji tüketimindeki, talebindeki veya maliyetindeki düşüş olarak tanımlanabilir. Önlenen Enerji Tüketimi; Rutin Ayarlamalar ve Rutin Olmayan Ayarlamalar kullanılarak, Referans Çizgisi (Baseline) Dönemi Enerji Tüketiminin Raporlama Dönemi koşullarına uyarlanmasıyla belirlenmesi gerekmektedir.
Referans Çizgisi (Baseline)
Bir Enerji Verimliliği Önlemi (EVÖ) ya da karşılaştırılabilecek önlemlerin sonraki performansına bir referans oluşturan sistemlere, süreye, enerji kullanımına ya da koşullara işaret etmektedir.
Referans Çizgisi (Baseline) Dönemi
Bir enerji tasarrufu önleminin uygulanmasından önce tesisin veya sistemin çalışmasını temsil etmek amacıyla seçilen belirlenmiş zaman periyodudur.
Referans Çizgisi (Baseline) Dönemi Enerji Tüketimi
Ayarlamalar olmadan Referans Çizgisi (baseline) Döneminde meydana gelen enerji tüketimi ve talebidir.
Enerji Referans Noktası
Enerji Referans Noktası; kuruluşun elinde, ilgili değişkenlerin enerji performansını etkilediğine dair verileri varsa EnPG’lerinin normalizasyonunu gerçekleştirmeli ve enerji performansındaki değişiklikleri enerji referans noktası ile karşılaştırması olarak tanımlanmaktadır.
Enerji verilerinin toplanmasına yönelik planlama çalışmalarında tipik olarak aşağıdaki hususlar dikkate alınmaktadır:
Standart tarafından aşağıdaki konularda zorunlu doküman ve kayıt yani dokümante edilmiş bilgi zorunluluğu getirilmiştir. Bunlar:
Bu zorunluluklar sayesinde ISO kendi bilgi kaynaklarının nelerden ibaret olabileceğini ve dokümante edilerek kaynakların farkındalığının artırılmasını resmi olarak sağlamaktadır.
Dokümante Edilmiş Bilgi Şartı
Standart: Kaynaklar, farkındalık ve dokümante edilmiş bilgi ile ilgili oluşturulan dokümanların Standart içeriğine uygun şekilde oluşturulmasını beklemektedir.
Kayıt: Standart ve şartları ile ilgili olarak bu madde ile ilgili kayıtların tutulması zorunlu bulunmaktadır.
Kontrol Noktaları
Kuruluşun, kendi kontrolü altında çalışan ve enerji performansı ve enerji yönetim sistemine etkisi olan personel için gerekli yetkinliği tanımlaması gerektiği belirtilmiştir. Yetkinliğin değerlendirilmesinden sonra gerekli yetkinliklerin kazandırılması için gerekli faaliyetlerin yürütülmesi istenmektedir.
Önemli enerji kullanımı ve enerji politikası, amaçları, hedefleri ve aksiyon planlarına ilişkin operasyon ve bakım faaliyetlerinin belirlenmesi ve planlanması sağlanmalıdır:
Değişikliğin kontrol edilmesi, beklenmeyen değişikliklerin sonuçlarının gözden geçirilmesi istenmektedir. Kuruluş Önemli Enerji Kullanıcılarından (ÖEK) herhangi birini içeren bir prosesi dış kaynaklı proses haline getirdiyse bu proseslerin kontrol altında tutulması istenmektedir. Proseslerin planlandığı şekilde yürütüldüğünü güvence altına almak için gerekli kayıtların tutulması sağlanmalıdır.
Dokümante Edilmiş Bilgi Şartı: Standart, Yetkinlik, Operasyonel Planlama ve Kontrol noktalarının kayıt altında tutulmasını beklemektedir.
Kuruluşun tüm süreçlerinde; ölçülmesi, izlenmesi gereken kontrol noktaları belirlenmelidir. Kuruluş ayrıca;
EnYS’nin etkinliği ve değerlendirilmesi kontrol edilmelidir. Bununla birlikte enerji performansı ve iyileştirilmesi değerlendirilirken EnPG değerleri enerji referans noktaları ile kontrol edilmelidir.
EnYS’nin izlenmesi ile ilgili tutulan kayıtlarda eğer varsa enerji performansındaki önemli sapmalar mutlaka belirtilmelidir. Bu sapmaların nedenleri ve nedenler üzerine yapılan analizler mutlaka kayıt altına alınmalıdır.
Dokümante Edilmiş Bilgi Şartı: Enerji Performansı ve EnYS’nin İzlenmesi, Ölçümü, Analizi ve Değerlendirmesi ile ilgili olarak kuruluşun doküman hazırlaması standart tarafından talep edilmemektedir.
Kayıt: İzleme, ölçme, analiz ve değerlendirme ile ilgili yukarıdaki faaliyetlerin gerçekleştirildiğine dair kayıt tutulması ve enerji performansındaki önemli değişikliklere ilişkin kanıtlar ve bunlarla ilgili nelerin yapıldığına dair kayıtların tutulması zorunludur.
Kontrol noktaları:
Planlı aralıklarla uyulması taahhüt edilen enerji kullanımı ve tüketimine yönelik yasal ve diğer gereklerin uygunluğunu planlı aralıklarla değerlendirilmeli ve iç denetimler yapılmalıdır. Mevcut ve potansiyel uygunsuzluklara yönelik düzeltmeler yapılmalı, düzeltici ve önleyici faaliyetleri gerçekleştirilmelidir.
Değerlendirmeler; ana hatları ve kuruluşa faydaları sağlamaktadır:
Enerjinin yoğun olarak kullanıldığı işletmelerde enerji verimliliğini artırmaya yönelik planlı ve sistematik çalışmalar yapılmalı ve sürdürülebilirliği sağlanmalıdır. İşletmelerde enerji verimliliğini artırmaya yönelik faaliyetler gerçekleştirilmektedir. Ancak bu çalışmalar genellikle teknolojik gelişmeye dayalı yatırımlara veya ani tasarruf kararlarına dayalı olmaktadır ve bu çalışmalarda gerekli yönetim planlaması, dokümantasyon, bakım, ölçme ve izlemenin olmaması, tasarruf kararının gündemden düşmesiyle etkisini kaybetmektedir. Enerji verimliliğinin sürekliliği olmadığı gibi kazanılan verimlilik artışının da bir süre sonra tekrar kaybedilmekte olduğu görülmektedir. İşletmeler için sistematik kalıcı ve bir şekilde enerji yoğunluğunun düşürülmesi için ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi izlenmeli, yasal mevzuat ve süreçler yakından takip edilmeli, enerji etütleri, gönüllü anlaşmalar, verimlilik artırıcı projeler, teşvikler ile enerji verimliliğini artırmaya yönelik çalışmalar sürekli gündemde tutulmalıdır. Araştırmalar göstermiştir ki, enerji yönetim sistemi ve araçları ile yıllık enerji maliyetleri %5 ile %20 arasında düşürülebilir.
Dokümante Edilmiş Bilgi Şartı: Standart; Değerlendirme ile ilgili oluşturulan dokümanı talep etmemektedir.
Kayıt: Standart ve şartları ile ilgili olarak bu madde ile ilgili kayıtların tutulması zorunlu değildir.
Kontrol Noktaları
ISO 50001 EnYS standardı kurum veya kuruluştan önemli enerji tüketim ve iyileştirme potansiyeli olan noktaları geçmişte ve gelecekte öngörülen enerji tüketim değerlerine bağlı olarak tanımlanmasını, yönetilmesini ve iyileştirilmesini istemektedir. Bu minvalde yasal gereklilikler ve diğer yükümlülüklerin belirlenmesi ve takip edilmesi gerekmektedir. Ancak, günümüzde birçok firma yasal gereklilikleri yerine getirmeyi kurum veya kuruluş hedefi olarak görme ve gösterme yanılgısına düşmektedir. Daha açık bir şekilde kurum veya kuruluşlar bu gereklilikleri yerine getirmenin zaten yasal bir zorunluluk olduğunu akıldan çıkarmaması ve yasal yükümlülüğe uyumu bir hedef olarak belirlememesi gerekir. EnYS standardının kurum veya kuruluşlardan beklentisi “enerji, elektrik, buhar tüketiminin azaltılması” ve “ton üretim, çalışma saati başına veya adet üretim” gibi üretimle bağdaştırılmış ölçülebilir enerji hedeflerinin enerji tipi ne olursa olsun, daha etkin, daha sürdürülebilir enerji tüketimi şeklinde sürekli iyileştirme için gereklilikler üzerine kuralları konulmasıdır.
EnYS standardı, kurum veya kuruluştan iyileştirme kararının doğru verilmesi bir başka deyişle iyileştirmenin doğru sonuç verip vermediğinin analiz edilmesi için enerji faktörü dikkate alınarak enerji boyutunun belirlemesini istemektedir. Enerji faktörünü dikkate almadan enerji boyutunu belirlediğimizde yapılan değerlendirme sağlıklı olamayacağı gibi iyileştirmelerden beklenen sonucun analiz edilmesini mümkün kılmayacaktır. İyileştirmede temel esas enerji tüketiminin enerji faktörleri dikkate alınarak izlenmesi ve tüketim değerleri beklenenden fazla olan noktalarda düzeltici faaliyetlerin başlatılması gerekmektedir.
Tüm yönetim sistemi standartları için sürekli iyileştirme en önemli ve ortak parçalardan birisidir. Sistemlerin insanlar tarafından kuruluyor ve işletiliyor olması söz konusu sistemlerde birtakım hataların ortaya çıkmasını kaçınılmaz kılmaktadır. Ve bu hata süreçleri ile karşılaşmak oldukça doğaldır. Ancak bu hataların ortaya çıkarmış olduğu uygunsuzluk ve sorunlara ilişkin düzeltici faaliyetler pozitif bir rol oynamaktadır.
Düzeltici faaliyetler, kurum ya da kurum veya kuruluşun yönetim sistemi içerisinde yer alan birtakım uygunsuzlukların tespit edilmesinin sonucunda bu sorunu ortadan kaldırmaya yönelik faaliyetler bütünüdür. Bu faaliyetlerde ortaya çıkan uygunsuzlukların birden fazla nedeni olabilmektedir. Dolayısıyla düzeltici faaliyetler uygulanırken bu sorunlarla yeniden karşılaşmamak için gerekli önleyici faaliyetler şeklinde uygulanmaktadır. ISO 9001, ISO 45001, ISO 14001 vb. birçok standartta düzeltici faaliyetlere yer verilmiş ve düzeltici faaliyetler kapsamlı bir şekilde tanımlanmıştır. Ancak burada en çok dikkat edilmesi gereken hususlardan biri uygunsuzlukların ve sorunların yeniden ortaya çıkmaması için mutlaka kök nende incelemesi yapılması gerektiğidir. Çünkü kök neden ana sorunun ardında saklanan gerçek nedendir. Ve bu neden ortaya çıkartılıp çözüme kavuşturulmadığı sürece, yani düzeltici faaliyet yürütülmediği sürece uygunsuzluğun yeniden yaşanması olağan karşılanması gereken bir durumdur.
Düzeltici ve önleyici faaliyetler tüm yönetim sistemlerinin kullandığı temel faaliyetlerden birisidir. Bu faaliyetler, sistemleri sürekli iyileştirme anlayışıyla daha iyi bir noktaya taşımayı amaçlamaktadır. EnYS’ye göre bir uygunsuzluk tespit edildiğinde kurum veya kuruluş, uygunsuzluğa tepki vermeli ve bu uygunsuzluğu kontrol altına almak ve düzeltmek için tedbirler alarak sonuçlarını değerlendirmelidir.
Uygunsuzluğun tekrar meydana gelmemesi veya başka bir yerde oluşmaması için sebeplerin ortadan kaldırılması amacıyla faaliyet ihtiyacı değerlendirilmelidir. Bu değerlendirme yapılırken uygunsuzluğun gözden geçirilmesi, uygunsuzluğun sebeplerinin belirlenmesi, benzer uygunsuzlukların var olup olmadığının veya meydana gelme olasılığının belirlenmesi gerekmektedir. Gerçekleştirilen düzeltici faaliyetlerin etkinliğini gözden geçirmelidir ve gerekli olması halinde değişiklikler yapılmalıdır. Ayrıca düzeltici faaliyetler, karşılaşılan uygunsuzlukların etkinliğine uygun olmalıdır. Kurum veya kuruluş, uygunsuzlukların ve akabinde gerçekleştirilen faaliyetlerin niteliği ve sonuçlarını dokümante ederek muhafaza etmelidir.
EnYS Standardı, kurum veya kuruluşların (ticari ve endüstriyel binaların vs.) enerji performanslarını sürekli geliştirmelerine, kullanımlarını optimize etmelerine ve işletme maliyetini düşürmelerine yardımcı olmak ve dolaylı da olsa sera gazı emisyonlarının azaltılmasına katkıda bulunmak için oluşturulmuştur. Bu nedenledir ki enerji verimliliğiyle bağlantılı olarak sürekli iyileştirme taahhüdünü zorunlu kılmaktadır. Kurum veya kuruluş bu taahhütleri yerine getirmekle yükümlüdür. Kurum veya kuruluş, EnYS’nin uygunluğunu, yeterliliğini ve etkililiğini sürekli iyileştirme anlayışla enerji performans iyileştirmesinin sürekliliğini göstermelidir.
Standardın gereği olarak, Üst Yönetimin EnYS’ni destekleme ve etkinliğini sürekli iyileştirme konusundaki taahhüdü EnYS El Kitabında yer almalıdır. Kurum veya kuruluş üst yönetimi, EnYS’nin etkinliğinin sürekli iyileştirilmesi için bir enerji politikası oluşturmalı, yönetim temsilcisi ve enerji yönetim ekibi atamalıdır. Ayrıca üst yönetim, EnYS’nin ve enerji performansının sürekli iyileştirme anlayışıyla geliştirmek için gerekli kaynakları sağlamayı, enerji yönetiminin önemini organizasyonun tüm seviyelerinde duyurmayı, enerji amaç ve hedeflerini ve buna ilişkin organizasyona uygun enerji performansı göstergeleri oluşturmayı taahhüt etmelidir. Üst yönetim, uzun-dönem planlamalarında enerji performansını da dikkate almakta, sonuçların ölçülüp değerlendirilmesi ve belirli aralıklarla raporlanmasını sağlamalıdır. Bu kapsamda yönetim sistemlerinin uygulanmasında olmazsa olmaz olan Yönetim Gözden Geçirme (YGG) toplantıları periyodik olarak düzenlenmeli ve EnYS’nin durumu değerlendirilmelidir.
Dokümante Edilmiş Bilgi Şartı: Standart; “İyileştirme” ve “Sürekli İyileştirme” ile ilgili oluşturulan dokümanı talep etmemektedir.
Kayıt: Standart ve şartları “İyileştirme” ve “Sürekli İyileştirme” ile ilgili olarak bu madde ile ilgili kayıtların tutulması zorunlu değildir.
Kontrol Noktaları
Makine öğrenimi algoritmalarının Enerji Yönetim Sistemlerine (EMS) dahil edilmesi önemli bir trend haline gelmiştir. Bu algoritmalar şebeke enerji bilgilerinin izlenmesini ve işlenmesini geliştirir, yük tahmin doğruluğunu iyileştirir ve şebeke genelinde enerji akışını optimize eder. Bu tür bir entegrasyon daha verimli operasyonlara ve dağıtılmış enerji kaynaklarının daha iyi entegrasyonuna yol açar.
Kuruluşların pazar değişikliklerine hızlı bir şekilde yanıt vermesini sağlayan "çevik yönetim" uygulamaları geliştirmeye yönelik artan bir odaklanma bulunmaktadır. Bu, esnekliği, işlevler arası iş birliğini ve sürekli iyileştirmeyi destekleyen metodolojileri benimsemeyi içermektedir.
Toplam Kalite Yönetimi, üst yönetimden atölyeye kadar her çalışanın kaliteden sorumlu olduğu ve kalite iyileştirmenin sürekli bir süreç olduğu fikrine dayanır. Müşteri memnuniyetini, süreç iyileştirmeyi ve şirket çapında bir kalite kültürünü vurgular.
Herhangi bir sorunuz, öneriniz veya iş birliği teklifiniz için benimle iletişime geçmekten çekinmeyin. Yalnızca birkaç adımda ulaşabileceğiniz bu sayfadan size en hızlı şekilde geri dönüş yapacağım. Beni e-posta veya iletişim formu aracılığıyla rahatlıkla bulabilirsiniz. Yardımcı olmaktan memnuniyet duyarım!